Sinterklaas op reis
woensdag 9 september 2020
Een Nicolaasbeeld door Albert Termote (Ronald Grootveld)
In de topgevel van de oude Nicolaasschool aan de Dorpsstraat 16 bevond zich een stenen reliëf met een voorstelling van de Heilige Nicolaas. Na vele omzwervingen heeft dit beeld nu een plaats gevonden bij de Nicolaaskerk. Toen het Katholieke kerkbestuur rond 1950 onderkende dat de jongensschool en de meisjesschool zwaar verouderd waren en dus moesten worden vervangen, ging het op zoek naar een architect voor een nieuw schoolgebouw. Mogelijk via de zoon van gemeentesecretaris Blaauwhoff kwam de pastoor in contact met de in Voorburg wonende architect C.M. (Kees) van Moorsel (1892-1961), die plannen voor het nieuwe schoolgebouw maakte. Van Moorsel was een gerenommeerd architect en had al vele werken op zijn naam staan. Onder andere een sanatorium in Horn, het klooster te Egmond en meerdere landhuizen en
kerken. Aanvankelijk werkte hij nauw samen met de architect Kropholler, die vele nog bestaande gebouwen in de stijl
van de Amsterdamse School ontwierp. De Nicolaasscholen voor jongens en meisjes – in één gebouw – steken daar sober bij af. Dit zal te maken hebben gehad met schaarste aan bouwmaterialen zo vlak na de oorlog, nieuwe inzichten op het gebied van architectuur maar ook met het budget van de parochie. Voor frivoliteiten en versieringen was dan ook geen ruimte op één uitzondering na: een beeld van de Heilige Nicolaas zou de topgevel boven de ingang sieren.
Beeldhouwer Albert Termote
Van Moorsel had contact met de eveneens in Voorburg wonende beeldhouwer Albert Termote en deze werd gevraagd een kunstwerk in reliëf te maken. Termote (1887-1978) kwam uit Vlaanderen en woonde sinds 1915 in Nederland. Tot op hoge leeftijd vervaardigde hij kunstwerken uit steen. Het meest in het oog springen zijn standbeelden en oorlogsmonumenten.
Daarnaast werkte hij veel voor kerken, maakte sierstenen aan gevels en bruggen en vele portretten. In Voorburg (o.a. Museum Swaensteyn) staat veel werk van hem, waaronder een ruiterstandbeeld van de Romeinse veldheer Corbulo. Het beeld De Barmhartige Samaritaan bij ziekenhuis Antoniushove is van zijn hand en in Den Haag leverde hij onder andere ornamenten voor de brug bij Reliëf van de H. Nicolaas met het monogram van Albert Termote de Vaillantlaan en voor het gebouw van V&D aan het Spui. Hij maakte ook portretten en beeldhouwwerk voor vele kerken. In 1960 zou hij nog een
beeld van de Heilige Antonius vervaardigen voor de Zoetermeerse Nicolaaskerk. Dit kunstwerk was een gift van emeritus pastoor J.J. Voorham en siert de kerk nog steeds. Vergeleken met de expressiviteit van veel van zijn andere werken,
vervaardigde Termote in 1951 voor Zoetermeer een opvallend sobere Heilige Nicolaas. Vergelijk bijvoorbeeld het beeld voor de Haagse Nicolaasschool dat hij enkele jaren later maakte. De kunstenaar signeerde het reliëf voor Zoetermeer met zijn initialen AT en de letters LI (51). De Heilige Nicolaas is staand afgebeeld als een bisschop in een geplooide mantel met een mijter op zijn hoofd. In zijn rechterhand heeft hij een geldbuidel en in zijn linkerhand een bisschopsstaf. De Nicolaas die ook in de naam van de Zoetermeerse katholieke kerk wordt vereerd, was in de 4e eeuw bisschop van Myra in Klein Azië. Hem worden verschillende wonderen toegedicht. In één van de verhalen hielp Nicolaas drie meisjes die te arm waren om te trouwen. Hij deed dat door ‘s nachts buidels met goudstukken in hun slaapkamer te gooien. Eén ervan kwam terecht in een schoen. Daarom zetten wij bij het Sinterklaasfeest nog steeds onze schoen in de hoop dat Sint Nicolaas er iets in
stopt.
De reis van Sinterklaas
Het beeld van de Heilige Nicolaas sierde tot 1974 de topgevel van de school. In dat jaar is de school aan de gemeente Zoetermeer verkocht en in gebruik genomen als kantoor. Het beeld werd uit de gevel verwijderd en ingemetseld in de aula van de nieuwe katholieke school aan de Leidsewallen 49. Toen ook die school werd gesloopt in 2011 bleef het beeld gelukkig behouden maar verdween in een opslag. De laatste jaren lag het onder een afdak bij het Stadsmuseum te wachten op een nieuwe bestemming.
Plekje bij de kerk
Inmiddels had het Historisch Genootschap contact met de renovatiecommissie van de begraafplaats achter de Nicolaaskerk. We voerden een cultuurhistorische verkenning uit om te bepalen welke elementen van de oude begraafplaats het behouden waard waren. Bij de ideeën over het herplaatsen van oude grafstenen kwam ook het Nicolaasbeeld naar voren. Het zou ideaal zijn als het beeld een plek zou krijgen in de buurt van de kerk, waar het voor iedereen zichtbaar zou zijn. Uiteindelijk is gekozen voor een plek tegen de westgevel van de kerk, vlakbij de Dorpsstraat. Het beeld is daar ook goed te zien voor bezoekers van parochieel centrum De Kapelaan. De Zoetermeerse reis van Nicolaas is hiermee voorlopig ten einde gekomen.
Dit artikel is eerder verschenen bij Historisch Genootschap Oud Soetermeer in: ’t Seghen Waert 37-4 (2018) 2-4
(foto's Ton Vermeulen en Ron Tousain)
Beeld van de H. Antonius in de Nicolaaskerk, vervaardigd door Albert Termote (foto Aat Hoogland)
Een zittende H. Nicolaas door Termote uit 1958 aan een school in de Haagse Helenastraat (foto Roel Wijnants)
